Gan, phổi, dạ dày, đại trực tràng, vú, thực quản, bàng quang, tuyến giáp... có nguy cơ ung thư cao do môi trường, lối sống, chế độ ăn uống, di truyền.
Những năm gần đây, tỷ lệ mắc ung thư liên tục tăng và có xu hướng trẻ hóa. Theo Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Thế giới (International Agency for Research on Cancer - IARC), số lượng bệnh nhân ung thư mới và số ca tử vong do ung thư trên thế giới tăng lên qua từng năm.
Tổ chức Ung thư Toàn cầu (Globocan) thống kê trên 185 quốc gia cho thấy, từ năm 2018-2020, Việt Nam từ vị trí 99 tăng lên vị trí 91 về tỷ lệ bệnh nhân mắc ung thư mới; từ vị trí 56 tăng lên 50 về số ca tử vong do ung thư. Dưới đây là 15 bộ phận trên cơ thể có nguy cơ ung thư cao.
Gan
Theo báo cáo của IARC năm 2020, Việt Nam ghi nhận 26.218 ca ung thư gan mới, chiếm tỷ lệ 14,5%, dẫn đầu các bệnh ung thư phổ biến tại Việt Nam.
TS.BS Vũ Hữu Khiêm - Trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết, nguyên nhân gây ung thư gan đến nay vẫn chưa rõ ràng. Yếu tố nguy cơ hàng đầu là người mắc viêm gan virus B, C, gan nhiễm mỡ, xơ gan... vẫn chưa quan tâm theo dõi và điều trị bệnh nền ổn định. Ung thư gan còn liên quan đến yếu tố môi trường, chế độ ăn không lành mạnh, lạm dụng bia rượu, thuốc lá, nhiễm độc nấm aflatoxin...
Phổi
Thống kê IARC cho thấy, năm 2020 Việt Nam có thêm 26.262 người mắc ung thư phổi, hơn 23.000 trường hợp tử vong. Trong đó, tỷ lệ mắc bệnh ở nam cao hơn nữ. 90% trường hợp bị ung thư phổi có liên quan đến hút thuốc lá, gồm cả hút thuốc lá chủ động và thụ động.
Theo bác sĩ Khiêm, hút thuốc lá dài hạn có thể tích tụ các chất độc hại gây ung thư đồng thời tổn thương nhiều cơ quan như thanh quản, thực quản, bàng quang, thận, tuyến tụy... Khói bụi, ô nhiễm môi trường hay các hóa chất độc hại cũng tác động xấu đến phổi. Ung thư phổi thường không gây ra triệu chứng ở thời gian đầu, đến khi xuất hiện triệu chứng bệnh đã ở giai đoạn muộn gây khó khăn cho điều trị.
Dạ dày
Bác sĩ Khiêm chia sẻ thêm, tại Việt Nam, ung thư dạ dày đang gia tăng với 15.000 ca mỗi năm và có xu hướng trẻ hóa. Bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn sớm, có thể chỉ đau mơ hồ ở vùng thượng vị, cảm giác mệt mỏi, chán ăn. Khi ung thư tiến triển, bệnh nhân thường đau bụng dữ dội, buồn nôn, nôn ngay sau ăn, suy kiệt do khối u lớn gây hẹp dạ dày và xâm lấn ra xung quanh.
Các yếu tố nguy cơ dẫn đến ung thư dạ dày gồm nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori (H.P), tuổi cao, ăn nhiều thịt chế biến sẵn, thực phẩm hun khói, đồ ăn cay, đồ nướng, ít chất xơ, ít vận động... Ngoài ra, người có tiền sử gia đình bị ung thư dạ dày và mang nhóm máu A có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
Ung thư dạ dày không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn sớm. Ảnh: Shutterstock.
Đại trực tràng
Ung thư đại trực tràng là căn bệnh ung thư đường tiêu hóa thường gặp, liên quan trực tiếp đến lối sống và chế độ ăn uống thiếu lành mạnh: thừa cân béo phì, ít vận động, ăn nhiều thịt đỏ, ăn ít rau củ xanh và trái cây, ăn thức ăn nhanh, hút thuốc lá, uống rượu bia... Ngoài ra, ung thư đại trực tràng còn liên quan đến yếu tố di truyền với hai hội chứng điển hình là đa polyp đại trực tràng gia đình và ung thư đại trực tràng di truyền không polyp (Hội chứng Lynch).
Thực quản
Ung thư thực quản đứng thứ ba trong số các bệnh lý ung thư đường tiêu hóa, sau ung thư dạ dày và đại trực tràng. Theo thống kê Globocan năm 2018, mỗi năm Việt Nam có 2.411 ca mắc mới và 2.222 ca tử vong, tỷ lệ mắc là 8,7 trên 100.000 người.
Bác sĩ Khiêm cho biết, có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến căn bệnh này, trong đó, thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia là nguyên nhân hàng đầu. Độ tuổi thường gặp là 50-60 tuổi nhưng bệnh ngày càng trẻ hóa. Chế độ ăn uống nhiều chất đạm, chất béo làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Hiện nhiều người trẻ mắc bệnh ung thư thực quản được phát hiện ở giai đoạn muộn, với các triệu chứng như nuốt vướng, nuốt nghẹn, khàn tiếng. Ở giai đoạn này không thể can thiệp phẫu thuật, thường được chỉ định điều trị hóa, xạ trị nhưng tiên lượng không khả quan, tỷ lệ sống sau 5 năm đạt 20%.
Vú
Theo báo cáo của Globocan năm 2020, tại Việt Nam, số bệnh nhân ung thư vú ở nữ giới đứng thứ nhất với 21.555 người, sau ung thư gan và phổi.
Bác sĩ Khiêm giải thích, ung thư vú xảy ra do nhiều yếu tố, trong đó, khoảng 5-7% là do di truyền, hơn 90% là do yếu tố môi trường, lối sống sinh hoạt. Các yếu tố nguy cơ gồm tuổi cao, hút thuốc lá, uống rượu, béo phì, thừa cân, ít vận động hoặc tiếp xúc với các chất sinh ung thư trong môi trường sống. Số liệu phân tích ung thư vú năm 2020 cho thấy, phụ nữ có xu hướng kết hôn muộn, sinh con sau tuổi 35, ít đẻ con, ít cho con bú cũng làm tăng nguy cơ ung thư vú.
Tuyến tiền liệt
Theo thống kê Globocan 2020, ung thư tuyến tiền liệt nguy hiểm thứ 5, xếp sau ung thư gan, ung thư phổi, ung thư dạ dày và ung thư đại trực tràng, thường gặp ở nam giới cao tuổi. Bệnh tiến triển chậm nhưng liên tục với các mức độ khác nhau. Nam giới từ 40 tuổi trở đi cần quan tâm và thăm khám sức khỏe nam khoa định kỳ, thực hiện xét nghiệm định lượng kháng nguyên tuyến tiền liệt (PSA) kết hợp với siêu âm nội trực tràng và sinh thiết chẩn đoán nếu có nghi ngờ.
Cổ tử cung
Thống kê năm 2020 của Globocan cho thấy, tại Việt Nam, số bệnh nhân mắc mới ung thư cổ tử cung hơn 4.100 ca và hơn 2.200 ca tử vong. Theo bác sĩ Khiêm, ung thư cổ tử cung diễn biến âm thầm và kéo dài suốt 5-20 năm. Triệu chứng giai đoạn đầu khá mờ nhạt, dễ nhầm lẫn với các bệnh phụ khoa khác. Nhiều trường hợp phát hiện ở giai đoạn muộn, phải cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tử cung, mất đi khả năng làm mẹ. Nguyên nhân hàng đầu gây căn bệnh này là do virus HPV.
Buồng trứng
Globocan năm 2020 cũng chỉ ra, Việt Nam có khoảng 1.404 ca mắc mới ung thư buồng trứng và 923 ca tử vong. Bệnh khó nhận biết ở giai đoạn đầu diễn tiến âm thầm, triệu chứng không rõ ràng. Hầu hết bệnh nhân phát hiện ở giai đoạn cuối, khiến lựa chọn điều trị hạn chế, tỷ lệ sống sau 5 năm không cao.
Một số yếu tố nguy cơ bao gồm phụ nữ đã mãn kinh hoặc ít sinh đẻ, kinh nguyệt không đều, sử dụng thuốc kích thích rụng trứng, dùng liệu pháp thay thế hormone hậu mãn kinh, người bị ung thư vú, người có mẹ hoặc chị em gái bị ung thư vú, buồng trứng, đại trực tràng...
Tuyến tụy
"Đây là bệnh có tiên lượng rất xấu, tỷ lệ sống sau hai năm chỉ khoảng 9,3%. Nguyên nhân là do tụy ở vị trí rất sâu trong ổ bụng, triệu chứng bệnh không rõ ràng dễ nhầm lẫn nên thường được phát hiện ở giai đoạn muộn, can thiệp điều trị chậm trễ gây nhiều khó khăn", bác sĩ Khiêm nói.
Thận
Ung thư thận có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào, phổ biến hơn ở nam giới, nhiều nhất là trên 75 tuổi. Nếu được phát hiện sớm và điều trị hiệu quả, bệnh nhân sẽ có tiên lượng sống tốt, chất lượng sống được cải thiện nhiều.
Bàng quang
Độ tuổi thường gặp của ung thư bàng quang phổ biến 50-60 tuổi. Tuy nhiên, những năm gần đây ghi nhận nhiều trường hợp người mắc bệnh ở độ tuổi ngoài 30, thậm chí mới hơn 20 tuổi. Một số yếu tố nguy cơ phổ biến gồm nghiện thuốc lá, làm việc trong môi trường tiếp xúc nhiều với các hóa chất độc hại (nhất là hóa chất nhuộm), nhiễm trùng niệu tái đi tái lại, không điều trị triệt để sỏi đường tiết niệu...
Vòm họng
Ung thư vòm họng thường gặp ở vùng đầu cổ, gồm ung thư mũi hầu (phần trên của họng), ung thư hầu họng (phần giữa của họng) và ung thư hạ hầu hay ung thư hạ họng (phần dưới của họng).
Ung thư vòm họng có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng phổ biến nhất là nam giới 30-60 tuổi. Triệu chứng thường gặp là đau họng kèm khó thở kéo dài, đau đầu, ù tai, thường chảy máu cam, xuất hiện khối u bất thường ở vòm họng... Bác sĩ Khiêm cho biết, nhiều người thường nhầm lẫn triệu chứng của ung thư vòm họng với các bệnh lý thông thường khác như viêm họng, sổ mũi, nhức đầu, dẫn đến phát hiện bệnh muộn.
Tuyến giáp
Tại Việt Nam, ung thư tuyến giáp đứng hàng thứ 6 trong số các loại ung thư thường gặp ở nữ giới. Sự khác biệt trong sinh lý và nội tiết là nguyên nhân chính khiến tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới cao hơn nam giới. Nữ giới sẽ trải qua nhiều biến động trong thời kỳ hành kinh, thai kỳ, mãn kinh, căng thẳng... ảnh hưởng đến quá trình điều hòa hormone tuyến giáp, tăng nguy cơ mắc bệnh. Người bệnh cần lưu ý khi có triệu chứng ho dai dẳng, khàn giọng, nuốt khó hoặc có khối u.
Hạch
Ung thư hạch bạch huyết là bệnh lý ác tính của hệ thống lưới lympho bao gồm u lympho Hodgkin và u lympho không Hodgkin. Triệu chứng phổ biến là nổi hạch không đau ở cổ, nách, bẹn; đôi khi có sốt, đổ mồ hôi về đêm, sụt cân không rõ nguyên nhân...
Ở giai đoạn lan tràn, bệnh nhân có thể có gan to, lách to; đau do hủy xương, chèn ép cột sống; vàng da thứ phát do u chèn ép đường mật trong hoặc ngoài gan, chèn ép khí phế quản gây suy hô hấp, chèn ép tủy có thể dẫn tới liệt...
"Các biện pháp phòng ngừa ung thư bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh, lối sống khoa học và chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ. Đặc biệt, tầm soát ung thư giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, can thiệp điều trị hiệu quả khi ung thư mới khởi phát, giảm gánh nặng chi phí và nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân", bác sĩ Khiêm nhấn mạnh.
