Mụn trứng cá là vấn đề về da rất thường gặp ở lứa tuổi dậy thì, gây nên do nhiều nguyên nhân khác nhau như thay đổi nội tiết và do vi khuẩn. Sử dụng thuốc bôi ngoài da, thuốc kháng sinh uống và các loại thuốc chứa nội tiết tố,... là những cách trị mụn tuổi dậy thì thường được áp dụng nhất hiện nay.
Mụn trứng cá tuổi dậy thì là một vấn đề xuất hiện rất phổ biến ở những bạn trẻ trong lứa tuổi này. Nó chẳng những gây mất thẩm mỹ và giảm sự tự tin, mà nếu không được chăm sóc xử lý đúng cách thì mụn trứng cá tuổi dậy thì còn có thể để lại rất nhiều hậu quả lâu dài cho làn da.
Tuy không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nhưng mụn gây ra nhiều vấn đề tâm lý cho trẻ vị thành niên.
1. Các nguyên nhân gây mụn trứng cá tuổi dậy thì
Có khá nhiều nguyên nhân khác nhau gây mụn tuổi dậy thì, bao gồm cả các nguyên nhân do cơ địa, do sự thay đổi của cơ thể trong độ tuổi dậy thì và do các nguyên nhân tác động từ bên ngoài. Các nguyên nhân gây mụn tuổi dậy thì chủ yếu bao gồm:
- Thay đổi nội tiết: Thay đổi nội tiết khi bước vào tuổi dậy thì với sự xuất hiện và tăng mạnh của các hormon sinh dục, đặc biệt là hormon aldrogen. Sự thay đổi này dẫn đến sự tăng mạnh hoạt động của các tuyến bã nhờn, nên chúng dễ bị bít tắc và sinh ra mụn trứng cá.
- Vi khuẩn: Sự phát triển quá mức của vi khuẩn do vệ sinh kém, da tiếp xúc với các nguồn bị nhiễm bẩn (quần áo, khăn choàng, khẩu trang,...) sẽ gây viêm, hình thành các mụn mủ trên da.
- Stres, đổ mồ hôi: Tình trạng stress, đổ mồ hôi quá mức sẽ khiến các tuyến bã nhờn tăng hoạt động. Vì thế đây cũng là một trong các nguyên nhân dễ dẫn đến mụn trứng cá tuổi dậy thì.
- Di truyền: Yếu tố di truyền có liên quan mật thiết với mức độ nghiêm trọng của mụn trứng cá tuổi dậy thì. Những bạn trẻ có bố mẹ nhiều mụn trứng cá thì mức độ mụn trứng cá cũng thường thường nghiêm trọng hơn.
Thông thường, trong hầu hết các trường hợp thì mụn trứng cá tuổi dậy thì ít khi là hậu quả của một nguyên nhân đơn lẻ. Các nguyên nhân gây mụn thường phối hợp với nhau khiến việc điều trị mụn trở nên khó khăn và phức tạp hơn.
2. Cách trị mụn tuổi dậy thì
Ngày nay, có rất nhiều cách trị mụn tuổi dậy thì khác nhau có thể được áp dụng trên thực tế. Các yếu tố như độ tuổi, nguyên nhân gây mụn, mức độ nặng nề, loại mụn trứng cá,... sẽ được cân nhắc thận trọng để đưa ra phương pháp điều trị thích hợp nhất.
2.1. Giữ vệ sinh da tốt
Dù là áp dụng cách trị mụn tuổi dậy thì nào đi chăng nữa thì giữ vệ sinh da tốt luôn là yêu cầu đầu tiên và cực kỳ quan trọng. Tuy nhiên, các bạn trẻ không nên hiểu nhầm về chế độ vệ sinh da tốt là phải rửa mặt hoặc chăm sóc mặt quá thường xuyên, bởi việc rửa mặt quá thường xuyên sẽ dễ làm da bị khô và hậu quả là các tuyến bã nhờn hoạt động nhiều hơn, khiến mụn trứng cá khó giảm đi.
Thay vào đó, để giữ vệ sinh cho da thì mỗi ngày chỉ cần rửa mặt với các loại sữa rửa mặt khoảng 2 lần mỗi ngày là đủ. Các loại sữa sữa rửa mặt được chọn nên là những loại có tính chất dịu nhẹ, tránh sử dụng các loại sữa rửa mặt có tác dụng tẩy rửa mạnh bởi chúng rất dễ gây kích ứng cho da.
Khi vệ sinh mặt, nên dùng tay thay vì sử dụng các loại mút xốp hay bọt biển để chà xát lên da mặt. Bởi các loại mút xốp hay bọt biển có thể tạo nên các vết xước rất nhỏ trên bề mặt da mặt, những vết xước đó sẽ đóng vai trò là đường vào cho các vi khuẩn tấn công và làm tình trạng mụn trứng cá tuổi dậy thì nặng nề hơn.
Ngoài ra, khi chăm sóc vệ sinh da mặt thì các bạn trẻ cũng cần lưu ý giữ độ ẩm thích hợp cho da bằng cách sử dụng các loại kem dưỡng ẩm, không nên lo sợ rằng da ẩm sẽ khiến mụn nhiều hơn.
2.2. Sử dụng các loại thuốc bôi ngoài da
Cách trị mụn tuổi dậy thì bằng các loại thuốc bôi ngoài da là lựa chọn được áp dụng rất phổ biến nhờ vào hiệu quả nhanh chóng, tác động của thuốc được khu trú tại một khu vực nhất định nên giúp hạn chế đáng kể các tác dụng phụ có thể gặp phải do thuốc gây nên.
2.2.1. Các loại thuốc làm khô và giảm tiết bã nhờn
Các thuốc có tác dụng làm khô và giảm tiết bã nhờn giúp cho chất nhờn trên bề mặt da được bài tiết ít hơn, dễ dàng khô lại nên ít bám dính trên da hơn. Điều này giúp hạn chế tình trạng bít tắc các lỗ chân lông do bã nhờn - là cơ chế chính gây mụn trứng cá tuổi dậy thì.
Khi mới bắt đầu sử dụng cách trị mụn tuổi dậy thì bằng những loại thuốc này, các bạn trẻ có nên ưu tiên sử dụng các hoạt chất không kê đơn như benzoyl peroxide, acid sailicylic,... Tuy nhiên, nếu đã sử dụng các loại thuốc không kê đơn như trên nhưng vẫn không đỡ thì cần đổi sang sử dụng các loại thuốc kê đơn như adapalen hoặc acid azelaic,... dưới sự hướng dẫn của bác sĩ sau khi đã đánh giá tình trạng da.
Trong quá trình sử dụng, nếu sau 6-8 tuần mà không đạt hiệu quả, hoặc da bị kích ứng mạnh (nổi ban đỏ, đóng vảy trên da,...) thì cần báo ngay với bác sĩ để thay đổi thuốc một cách kịp thời.
2.2.2. Thuốc kháng sinh bôi ngoài da
Để tăng hiệu quả trị mụn, sử dụng thuốc kháng sinh bôi ngoài da cũng là cách trị mụn tuổi dậy thì rất hay được dùng trên thực tế, giúp ức chế và tiêu diệt vi khuẩn trên da nên giúp mụn trứng cá nhanh lành hơn.
Các kháng sinh thường dùng là erythromycin, clindamycin và natri sulfacetamid hoặc đôi khi cũng có thể dùng metronidazol. Để tăng hiệu quả điều trị mụn, giảm bớt tình trạng kháng kháng sinh và thuận tiện cho sử dụng thì người ta sẽ phối hợp thuốc kháng sinh với các thuốc làm giảm tiết nhờn, chẳng hạn như benzamycin là chế phẩm của benzoyl peroxide phối hợp với erythromycin.
2.2.3. Một số loại thuốc bôi ngoài da khác
Ngoài sử dụng cách trị mụn tuổi dậy thì bằng các loại thuốc bôi ngoài da như đã kể trên, thì còn có thể sử dụng một số các loại thuốc khác như:
- Các acid alpha hydroxy (acid glycolic, acid lactic): Những chất này có tác dụng làm mềm lớp sừng trên bề mặt da, loại bỏ các tế bào chết và giảm các gốc tự do. Chúng có thể được kết hợp sử dụng với thuốc kháng sinh ngoài da và các thuốc giảm tiết nhờn để tăng hiệu quả điều trị mụn.
- Vitamin bôi ngoài da: Các loại vitamin như vitamin A, vitamin C, vitamin E có thể được dùng bằng cách bôi ngoài da để hỗ trợ trong các cách trị mụn tuổi dậy thì. Chúng được cho là có tác dụng chống lại quá trình oxy hóa trên da.
2.3. Sử dụng thuốc kháng sinh uống
Trong một số trường hợp bị mụn trứng cá nặng, thì bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc kháng sinh đường uống làm một cách trị mụn tuổi dậy thì, loại thuốc thường được dùng trên thực tế là tetracyclin. Trong trường hợp đáp ứng kém, thì có thể thay thế sử dụng bằng doxycyclin, amoxicilin hay cephelexin,...
Việc sử dụng thuốc kháng sinh đường uống làm cách trị mụn tuổi dậy thì cần phải được diễn ra dưới sự chỉ định của bác sĩ sau khi đánh giá mức độ mụn trứng cá, định hướng tác nhân vi khuẩn và cân nhắc các tác dụng phụ của thuốc.
2.4. Isotretinoin
Isotretinoin cũng là một thuốc trị mụn rất hiệu quả, có thể được sử dụng cho các trường hợp nặng kém đáp ứng với các loại thuốc điều trị khác. Loại thuốc này có tác dụng làm giảm kích thước của các tuyến bã nhờn nên từ đó làm giảm tình trạng tiết nhờn, ngăn chặn mụn trứng cá.
Nhưng do có nhiều tác dụng phụ, nhất là tác dụng phụ lên gan do vậy thuốc được dùng khá hạn chế và trong quá trình sử dụng thì người dùng nên được theo dõi, đánh giá chức năng gan thường xuyên.
2.5. Liệu pháp nội tiết tố
Thay đổi nội tiết là nguyên nhân hàng đầu gây mụn trứng cá tuổi dậy thì. Do đó, từ những năm 1951 thì vấn đề sử dụng liệu pháp nội tiết tố với các loại thuốc tránh thai chứa aldrogen để trị mụn trứng cá đã được đề xuất và chứng minh hiệu quả. Khi áp dụng cách trị mụn tuổi dậy thì, người ta thấy rằng sau ba tháng sử dụng thì quá trình tiết bã nhờn của cơ thể giảm đi đến 40% và mụn trứng cá được cải thiện đáng kể, rõ rệt.
3. Những lưu ý cần nhớ để trị mụn tuổi dậy thì hiệu quả hơn
Để tăng hiệu quả của các cách trị mụn tuổi dậy thì, hãy lưu ý một số điều cần nhớ sau đây:
- Không cố gắng nặn mụn hoặc chọc vào mụn để lấy nhân trứng cá ra ngoài do sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và làm tổn thương các mô xung quanh mụn.
- Các bề mặt tiếp xúc với da như khăn choàng, khẩu trang,... cần phải được vệ sinh sạch sẽ sau mỗi lần sử dụng.
- Giữ đầu tóc gọn gàng, nhất là với các bạn nữ bị mụn trứng cá thì không nên để tóc tiếp xúc với da mặt. Các chất bẩn dính trên tóc có thể khiến mụn bị viêm nhiễm và nặng nề hơn.
- Sử dụng các loại kem dưỡng ẩm và kem chống nắng mỗi khi ra nắng để tránh tác hại của ánh nắng mặt trời.
- Khi cạo râu, cạo lông mặt,... cần thực hiện thận trọng, tránh để dao cạo làm trầy xước mụn tạo thành đường vào cho vi khuẩn.
- Hạn chế trang điểm khi bị mụn trứng cá, nhất là những người bị mụn nhiều và nặng.
- Giữ tâm trạng thoải mái, tránh căng thẳng cũng có thể giúp ngăn chặn mụn xuất hiện và điều trị mụn trứng cá hiệu quả hơn.
Trên đây là giới thiệu một số cách trị mụn tuổi dậy thì mà bạn có thể tham khảo và áp dụng. Để trị mụn tuổi dậy thì hiệu quả và an toàn, hãy liên hệ với bác sĩ để được thăm khám, tư vấn và lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp nhất.
(Sưu tầm)
